Wegwerpproduct

“Europa is een wegwerpproduct geworden. Als er maar genoeg mensen tegen zijn, nou dan sluiten we de tent.” Toen Caroline de Gruyter werd geconfronteerd met die opvatting, gekoppeld aan de vraag of ze dan voor of tegen zou zijn, vroeg ze haar gesprekspartner: “Mag ik jou een tegenvraag stellen? Ben jij voor of tegen Nederland?” De gesprekspartner begreep het. “Goddank,” schrijft De Gruyter.

Vervolgens legt ze uit dat je sceptisch kan zijn over hoe het toegaat in een gemiddelde woonplaats, provincie, of in het land waar je woont. Er is altijd genoeg rottigheid te bedenken - falende politici, hypocriete buitenlandse politiek, corruptie - maar om die woonplaats of dat land “dus af te schaffen, dat is een conclusie die vrijwel niemand trekt.” Het feit dat het zoveel mensen geen moeite kost om dit wél over Europa te zeggen, toont volgens De Gruyter aan dat we niet meer weten hoe dat werkt: geschiedenis, machtsvorming en machtspolitiek. “In 1945 is Europa uit de geschiedenis gestapt.”

Behalve voor Europa geldt de goddank-vanzelfsprekendheid ook niet altijd voor het bestaan van Israël. Als de problemen tussen Israël en de Palestijnen ter sprake komen, bestaat voor sommigen de oplossing erin dat de Joodse staat wel weer kan verdwijnen. Zionisme – een Joodse staat voor het Joodse volk – is niets anders dan het Joodse equivalent van ‘een Nederlandse staat voor het Nederlandse volk’, maar zo onschuldig als dat laatste klinkt, zo gevoelig ligt het eerste in allerlei kringen. Hetgeen uiteraard voeding geeft aan een existentiële angst die bij een getraumatiseerde bevolking als de Israëlische toch al niet gering is.

Natuurlijk speelt in deze laatste kwestie het feit een belangrijke rol dat de stichting van de staat Israël gepaard is gegaan met de verdrijving, op grote schaal, van Palestijnse ingezetenen. En, minstens zo belangrijk, dat opeenvolgende Israëlische regeringen met hun bezettingspolitiek het probleem op de spits blijven drijven.

Maar verliest een land daardoor zijn bestaansrecht? Dat lijkt mij voor ieder land op de wereld een absurde en onhoudbare positie, en daarom ook voor Israël. Landen zijn geen wegwerpproducten.

Ook al hebben de meeste landen hun ontstaan mede aan brute machtspolitieke acties te danken. Om me tot Nederland te beperken: Limburg is puur dankzij een eenmalige succesvolle militaire campagne in de zeventiende eeuw tot Nederlands grondgebied geworden. En Zeeuws-Vlaanderen moest en zou op grond van onvervalst imperialistische motieven bij de Republiek gevoegd worden. Anders zou Nederland immers de haven van Antwerpen niet kunnen blokkeren.

Of moet een land of institutie ouder zijn dan, pakweg, honderd jaar, vóórdat het bestaansrecht ervan als gegeven beschouwd wordt? En alles wat daaraan voorafging aan uitroeiing, moord en verdrijving vergeven en vergeten wordt? Tja, zo werkt het misschien. Dan zitten we moreel opnieuw goed in het Westen, zelfs in Australië en Amerika.

Zie ook Gevoel voor verhoudingen