Dronken gesprek

Sinds wanneer is het een aanbeveling om te zeggen dat een boek de indruk maakt van een middernachtelijk gesprek “met een beschonken vreemdeling in een duister café waarvan je de naam vergat”? Want zo prees Merel Kamp het boek Dwalen in het antropoceen door René ten Bos aan, immers, “in de dagen erna schieten je steeds weer flarden van dat nachtelijke gesprek te binnen”.

Ik denk dat die kwalificatie van een dronken gesprek ons aanspreekt naar de mate waarin we de wereld om ons heen als grillig en gedesoriënteerd ervaren. Een boek dat dan een veelheid van ‘niet-duidende’ termen en dwaalervaringen presenteert, voelt als geloofwaardiger dan een boek dat zou aankomen met een strakke duiding, inclusief te implementeren oplossing. En dat voor zo’n dwaaltocht wat alcohol gesuggereerd wordt, voelt ook wel als adequaat. Er moeten immers heel wat gangbare feel good conventies gesloopt worden.

Hoe dan ook is er moed voor nodig om zo’n boek te schijven als Ten Bos nu oplevert. Al is het maar om, terwijl je net voor twee jaar gekroond bent tot Denker des vaderlands, het besef te voeden dat de traditionele filosofie, met haar nadruk op orde en op de harmonie der sferen, ons op dit moment niet veel te bieden heeft. Niet alleen omdat ze ontoereikend is in het bieden van troost in onze situatie, maar nog meer omdat die filosofie misschien wel ruim bijgedragen heeft aan het veroorzaken ervan.

Immers, die vanaf haar oorsprong op kosmische harmonie gerichte filosofie heeft getoond niet goed om te kunnen gaan met werkelijk verschil. Niet alleen tussen mensen onderling, zoals Levinas onvermoeibaar benadrukt, maar ook tussen mens en natuur. En die filosofie heeft, vanuit een utopisch orde-denken, allerlei natuurlijke grenzen laatdunkend terzijde geschoven.

Met het opgeven van de illusie dat filosofie ons grip geeft op de wereld, geven we veel houvast prijs. We zitten nu met de gebakken peren, en dwalen is het devies.

Zie ook (On)reinheid en Het goede, het ware en het schone