Hoeradwang

De behoefte bij sommige managers en/of plannenmakers aan instemming en enthousiasme is groot. Medewerkers moeten regelmatig Hoera! roepen want anders zou het maar een sombere boel worden. En ja, daar ga je als medewerker dan maar in mee. Ook al zie je misschien beter dan de baas dat de klant niet goed bediend wordt of dat er veel verspilling zit in de processen.

Het is trouwens opmerkelijk dat managers die hoerabehoefte hebben. Want ze amuseren zich best. Laatst hoorde ik een afdelingshoofd vertellen over het plezier dat hij en andere plannenmakers hadden beleefd aan de invoering van nieuwe landelijke regelgeving binnen de gemeente. “De totstandkoming van het hele proces was geweldig”. Alleen kwamen al snel na de invoering grote problemen aan het licht.

Waarschijnlijk ligt in die dubbele constatering een verbinding met de hoerabehoefte. Die zou namelijk wel eens kunnen voortkomen uit het vage gevoel – ondanks of misschien wel juist door dat plezier – ergens in de plannenmakerij het contact met de werkelijkheid te zijn kwijt geraakt. In zo’n situatie van vaag onbehagen is het natuurlijk wel prettig als mensen instemmen met je (papieren) plannen en niet te kritisch zijn, want anders verlies je je plezier.

Maar als dat al zo vaak is misgegaan, waarom blijft dat dan toch maar doorgaan? Waarom laten plannenmakers en andere organisatoren zich steeds weer misleiden door de fascinerende schoonheid van hun denkwerk en zich verrassen door de banaliteit van de werkelijkheid? En waarom handhaven ze in sommige gevallen met des te meer volharding de hoeradwang?

Waarschijnlijk omdat die werkelijkheid te banaal is. Zo banaal, dat je er somber van zou worden en dat je die daarom probeert te ontwijken zolang dat kan. En de manager heeft daar nu eenmaal meer mogelijkheden toe dan de medewerker. Het zijn ongetwijfeld de mensen van de werkvloer die het meest indringend geconfronteerd worden met haperende systemen, tegenstrijdige klantwensen en kutklusjes die ook nog heel veel tijd kosten. In zijn boek Co-creatie noemt André Wierdsma daarom de werkvloer “de plek der moeite”, want daar moet het allemaal gebeuren. Daar wordt de toegevoegde waarde gecreëerd.

Maar precies vanwege de moeite is er ook de constante neiging om die plek te mijden. Een manier om dat te doen, zegt Wierdsma, is door er op een afstandje boven te gaan hangen. “De dialoog op de plek der moeite wordt verlaten en vervangen door een geaccepteerde definitie van de werkelijkheid”. In taal en blauwdrukken creëren we een werkelijkheid die veel overzichtelijker is dan de echte werkelijkheid. In die schematische werkelijkheid is het goed toeven want die kent minder dilemma’s.

Zo’n positie is niet te versmaden en wie daar maar even toe in de gelegenheid is, zoekt die overzichtelijkheid op. Maar de managers en andere plannenmakers die daar in slagen behouden toch ergens een gevoel van onzekerheid. Zij hebben de plek der moeite niet betreden en dat blijft knagen. Vandaar de hoeradwang.

Zie ook Als het denken blind wordt en Lekker werken