Alles is besmet

Soms lijkt het wel alsof onschuld niet meer bestaat. Alsof alles besmet is geraakt met de smerigheid van de geschiedenis.

Tot halverwege de vorige eeuw was het misschien nog mogelijk om te geloven in onschuld en idylles, en dat die in zuiverheid konden bestaan. Al waren het maar lieflijke landschappen, eenvoudige boerenhoeven op de heide, meisjes met vlechtjes in de haren of verhalen van Kuifje.

Maar door die landschappen en langs die boerenhoeven bleken treinen te hebben gereden, heen en weer naar de vernietigingskampen. De kunstenaar Armando sprak om die reden van ‘schuldige landschappen’.

De meisjes met de vlechtjes werden op Nationaal-socialistische landdagen door Hitler en trawanten massaal ingezet om zich te laten toejuichen en om het publiek te vertederen. En Kuifje, de frisse blonde held-reporter, werd door zijn geestelijke vader Hergé zonder enige gêne neergezet als racistische kolonialist in Afrika temidden van domme negertjes. Of in scènes waarin doortrapte Amerikaanse bankiers de ergste antisemitische clichés bevestigden. Kuifje blijft leuk om te lezen, maar besmet is hij wel.

Dat is verlies, zeker. Maar misschien zit er ook wel een goede kant aan deze ontnuchtering. Het verlies van onschuld en de luchtjes aan de idylles hebben ons weerbaarder gemaakt. Propaganda krijgt wellicht minder vat op goede mensen.

Populisten worden gevaarlijk als ze vele argeloze goedwillende mensen aan hun kant kunnen krijgen. Zo kwam Hitler mede aan zijn democratische meerderheid door in te spelen op het oprechte geloof in saamhorigheid en zuiverheid en idylle, juist van vele gewone mensen. Hij kon hen misleiden door op verraderlijke wijze de onschuld in te zetten. Nog steeds kun je onder de indruk raken van zijn propagandafilms waarin frisse, vrolijke jongens en meisjes je overtuigen van een natuurlijke gehechtheid aan hun vaderland.

Welnu, dat kan niet meer vandaag de dag in West-Europa, daar ben ik van overtuigd. Daarvoor zijn we met zijn allen te sceptisch geworden. Te veel van die idylles zijn dubbelzinnig en misdadig gebleken. De meesten van ons laten zich niet meer zo veel wijsmaken.

Om die reden ben ik niet zo bang voor een democratische meerderheid voor Geert Wilders en andere Kuifjes.

Zie ook Erbij horen