Bellen blazen

Te lang heb ik me laten aanpraten dat bedachtzaamheid of filosofie eigenlijk iets is voor wereldvreemden, een soort vrijblijvende bellenblazerij. Pas de veelheid en snelheid van geleverde actie zou getuigen van volwassenheid. Maar dat laatste klopt niet, weet ik nu.

Natuurlijk heb je wereldvreemde filosofen. Maar die verschillen alleen voor wat betreft het speelveld van de financiële whizkids die ons met miljardenschulden hebben opgezadeld. Of van drukke managers die nauwelijks aan een gewoon leven toekomen. Die bankiers en die managers doen niet onder voor wereldvreemde filosofen, qua wereldvreemdheid.

Toch neigt de gangbare beeldvorming ertoe om aan groepen als bankiers en managers meer effectiviteit toe te schrijven dan aan de groep van filosofen. Dat heeft te maken met de verwarring in ons spraakgebruik van actie, hoe ongericht ook, met effectiviteit. En dat is niet meer vol te houden. Want we komen misschien wel om in de hoeveelheid onbedachtzame actie. Op dit terrein geldt kennelijk: het is niet altijd wat het lijkt, de woorden kloppen niet altijd. Met name de woorden 'effectief' en 'wereldvreemd' mogen losgemaakt worden van hun gebruikelijke associaties.

Dat wisten we misschien al langer, maar het nieuwe is dat de oude tweedeling in het spraakgebruik ook binnen het management moeilijker te handhaven is. Wat ik bijvoorbeeld vaststel is dat goede managers zich tegenwoordig bezighouden met zoiets filosofisch als semantiek. Het gebruik van ICT dwingt hen om heel precies te worden in de betekenis van woorden, of op z'n minst om die preciesheid op waarde te kunnen schatten. Want als je dat verwaarloost maken de logistieke en beheersingssystemen die je laat bouwen de verwarring alleen nog maar groter dan die al was. Zinnig nadenken is hier dus duidelijk effectiever dan vertoon van daadkracht.

Datzelfde geldt voor reflectie door managers over wat het voor hun medewerkers betekent om te werken in een organisatie. Dit soort bezinning blijkt te lonen in die zin dat medewerkers daar meestal goed op reageren en beter presteren en innoveren. Die reflexieve managers zijn dus gewoon effectiever.

Wat iemand niet of wel wereldvreemd maakt is daarom niet meer terug te voeren op het verschil tussen actie of gebrek aan actie, tussen daadkracht en schuwheid. Het is eerder het verschil tussen zinnige actie en onzinnige actie.

Misschien is het wel het verschil tussen Balkenende, die het graag over daadkracht heeft, en Cohen, wiens bedachtzaamheid hem wel verweten wordt. Of tussen Obama, die zijn tijd weet af te wachten, en Sarkozy. Die laatste vond zichzelf wel daadkrachtig toen hij per presidentiële oekaze de Franse hulpvliegtuigen op het vliegveld van Haïti verbood om op te stijgen als ze niet helemaal gevuld waren met slachtoffers van de aardbeving. Het vliegveld raakte volledig verstopt.

Wie blaast hier nu bellen?

Zie ook Adrenaline en Spinaziegroen