Europa als nieuwe nationale staat

De creatie van de democratische welvaartsstaat beschouw ik als een kunststukje van de Europese natiestaten sinds de 19e eeuw. Daar moet bij gezegd worden – en dat is meer dan zomaar een kanttekening – dat in alle gevallen met het nationalisme van die staten verderfelijke schaduwkanten gepaard gingen. De neiging tot glorieuze nationale zelfverheerlijking, tot het toekennen van een historische, heroïsche roeping aan het eigen volk of tot verheerlijking van strijd hebben in belangrijke mate bijgedragen aan het ontstaan van de twee wereldoorlogen. 

Zo bezien valt het toe te juichen dat, althans in Europa, de tendens bestaat om meer in internationaal dan in nationaal verband te organiseren. Een toenemend aantal mensen onderkent dat de schaal van afzonderlijke landen in Europa niet toereikend meer is om onze democratieën en welvaartsarrangementen veilig te stellen. Door de groeiende internationale afhankelijkheid en militaire dreigingen moeten we in grotere eenheden denken. Wat de natiestaten in de loop van de 19e en 20e eeuw voor elkaar hebben gekregen – voor Nederland bijvoorbeeld: één leger en één centrale democratische regering voor alle provincies samen, in plaats van geregeld per provincie – zou op de schaal van Europa moeten worden voortgezet. Dat houdt wat mij betreft in: invoering van Euro-bonds, een Europees leger en een versterkte rol voor het Europese parlement. 

Europa dus als de nieuwe natiestaat. Dat roept de vraag op of alle genoemde kwalijke kenmerken daarvan – glorieuze zelfverheerlijking, het gevoel van een historische, superieure missie of verheerlijking van strijd – nu op de nieuwe, Europese schaal gaan terugkomen. Ondenkbaar is dat niet. Bewapening en militarisering bijvoorbeeld, zoals nu in Europa in gang gezet, gaan vaak gepaard met verheerlijking van strijd en oorlog. En het gevoel van de witte, verlichte Europeaan een missie te hebben voor de hele wereld is nooit ver weg. Laten we hopen dat we geleerd hebben van de geschiedenis. Hoe dan ook, als we nog eens uit willen komen bij een verenigde wereldomvattende orde zullen tussenstappen van vereniging van verschillende landen noodzakelijk zijn. 

Wil je commentaar geven of zien: klik op Europa als nieuwe nationale staat en scrol naar beneden door.