Wel lekker

Wel lekker lijkt me dat soms, om helemaal niet religieus te zijn. Dan kun je een ikoon worden - een seculiere ikoon natuurlijk - van autonomie, evenwichtigheid en onverstoorbaarheid. Volstrekt helder en transparant en tegelijkertijd nog sympathiek ook en in bescheidenheid bewust van de eigen grenzen. De redelijkheid zelve.

Deze gedachten vallen me in als ik Job Cohen gade sla. En Hans van Mierlo, want dat was ook zo iemand. Daar kan ik in zekere zin afgunstig naar kijken. Stel je voor: alle religieuze ballast overboord te hebben gegooid, niet meer gehinderd te worden door de obscuriteit die alle religieuze stromingen, conservatief of progressief, enigszins blijft aankleven. Terwijl die stromingen, met hun gerichtheid op transcendentie en verhevenheid, ook nog systematisch de fout in blijven gaan. En daarbij hoeven we echt niet alleen maar te denken aan de seksschandalen van de Rooms-Katholieke Kerk.

Dat gevoel van een zekere afgunst kwam ook in me boven toen ik bij Bert Keizer las hoe hij in de jaren zestig loskwam van de kerk van zijn jeugd. Dat ging min of meer vanzelf, daar kwam niet veel denkwerk bij kijken. De muziek van de Beatles sprak aan, meer dan het gregoriaans ooit gedaan had, en op de klanken van hun muziek wandelde een hele generatie zo de kerk uit.

Maar wat als, anders dan bij Keizer, het geloof van je jeugd je wél op gevoelsniveau heeft aangesproken? Dan blijft een worsteling met de obscuriteit van alle religie je deel. Daar zal ik ook nooit vanaf komen, al heb ik wel ervaren dat de mate van onzin in de verschillende religieuze tradities behoorlijk kan verschillen. Je kunt met andere woorden de obscuriteit tot aanvaardbare proporties terugbrengen en ik ben dan ook zeer gelukkig met de Liberaal-Joodse omgeving waarin ik me sinds jaren bevind.

Dat neemt de fascinatie niet weg voor de Cohennen en Van Mierlo’s die als boegbeelden van eigen redelijke kracht volledig onafhankelijk lijken te zijn. En toch nog ruimte laten, zoals Cohen het ooit verwoordde, voor mensen die de existentiële leegte van de seculiere samenleving willen ontstijgen.