Immigratie en democratie

Terwijl we ons uitputten in excuses over ons verleden als slavenhouders (tot 150 jaar geleden) en als kolonialen (tot 75 jaar geleden) zijn we druk bezig om nieuw onrecht te creëren om onze bevoorrechte positie in de wereld veilig te stellen.

Miljarden aan Europees geld moeten ervoor gaan zorgen dat onder meer Tunesië, misschien ook Libië en Marokko migranten naar Europa gaan tegenhouden. Op hún manier wel te verstaan, dat wil zeggen door hardhandige pull backs, het afnemen van boordmotoren en het verhinderen van reddingshulp. Dat kunnen we natuurlijk eigenlijk niet toestaan, met onze hoge humanitaire standaarden, maar het is wel effectief. Excuses maken we wel over honderd jaar.

Dit is uiteraard niks anders dan puur neokolonialisme en Europees egoïsme, en dat voelt niet goed. Tegelijkertijd ben ik niet van de lijn Leo Lucassen. Deze hoogleraar arbeids- en migratiegeschiedenis aan de universiteit Leiden verkondigt al jaren dat je immigranten niks in de weg moet leggen. Laat iedereen gewoon komen die hier naar toe wil, niks mis mee. Zo is het altijd gegaan, en we hebben ze ook nog eens hard nodig.

Ik geloof ik er niks van, althans niet dat grote aantallen immigranten geen grote gevolgen zouden hebben. Hoe ingrijpend de gevolgen kunnen zijn meen ik nu in Israël te zien. Israël heeft in de loop van de jaren grote aantallen Joden vanuit de hele wereld opgenomen. Op grond van de Wet op de terugkeer praktiseert Israël de absolute ruimhartigheid die Lucassen propageert. Alleen voor Joden weliswaar, maar dan ook onbeperkt. Of ze nu uit het democratische Westen komen, of uit landen zonder democratische traditie zoals het communistische en huidige Rusland (naar schatting een miljoen of meer) of uit het Arabische Midden-Oosten en Noord-Afrika (900.000): ze zijn welkom.

Het wordt steeds duidelijker dat die grote aantallen immigranten uit autocratisch geregeerde landen in Israël destabiliserend werken. Op dit moment dreigt zelfs het gevaar dat Israël als democratische staat ten onder gaat, mede als gevolg van het stemgedrag van voormalige Russen, Irakezen en Marokkanen. Zij vormen de electorale basis van partijen zoals Otzma en Shas, die geen boodschap hebben aan de rechtsstaat en nu wél regeringsmacht hebben.

Zoiets zou bij massale immigratie in Europa ook hier kunnen gebeuren. Daarom is, wat mij betreft, de EU daar terecht voorzichtig mee.

Zie ook Fort Europa en Bestemming bereikt.

Wil je commentaar geven of zien: klik op Immigratie en democratie en scrol naar beneden door.

Van Agt

Het lijkt zo sympathiek, de inzet van ex-premier Dries van Agt voor de Palestijnse zaak, via zijn stichting “The Rights Forum”. En dat is het misschien ook wel, want ook de Palestijnse zaak verdient aandacht. Maar tegelijkertijd houd ik er bij Van Agt een vieze smaak aan over. 

Ik herinner me namelijk zijn houding als minister van Justitie tijdens de kaping van een trein door negen gewapende Zuid-Molukkers bij het Drentse De Punt in 1977. Met hun gewelddadige actie probeerden de kapers de aandacht van de regering af te dwingen voor een eigen staat op de Molukken die hen ooit door een Nederlandse regering was beloofd. Van Agt zei destijds: we praten niet met terroristen. Uiteindelijk werd de kaping beëindigd door een bestorming door mariniers, gesteund door de Koninklijke Luchtmacht. Deze actie kostte twee gegijzelden en zes kapers het leven. 

De beëindiging van de kaping op deze wijze had de instemming van de andere leden van het crisisteam, maar Van Agt was van meet af de hardliner, de anderen waren voorstander van langer onderhandelen. Ik kan me bij beide standpunten, zowel van de havik als van de duiven, iets voorstellen, en ik snap ook dat uiteindelijk voor de harde lijn is gekozen. De vieze smaak in mijn mond heeft te maken met de spontane hardheid die Van Agt vertoonde toen het om een Nederlands belang ging en het totale onbegrip dat hij en zijn stichting jaren later vertonen voor de veiligheidszorgen van de staat Israël. Het woord hypocriet wil ik daarvoor niet gebruiken, want het kan natuurlijk zijn dat iemand in de loop van zijn leven verandert van havik in duif (of omgekeerd). Maar ik ben toch wel geneigd om zijn fervente anti-Israël retoriek te zien als troebele compensatie voor zijn eerdere harde nationale veiligheidsstandpunten. 

Daarin word ik gesterkt door een paar recente uitspraken in Trouw van advocaat Liesbeth Zegveld over het handelen van Van Agt in 1977. “In de Kamer zei Dries van Agt gewoon dat de kapers op elkaar waren gaat schieten, of een paar weken later: dat alleen was geschoten op kapers die zich gewapenderhand hadden verzet. Allemaal niet waar, en dat zijn wel belangrijke bevindingen”. Schokkend, vooral door Van Agts vanzelfsprekende kritiekloosheid als het om zijn eigen groep gaat en de gretigheid waarmee hij een andere groep aan kritiek onderwerpt. Deze zaak laat wel weer zien hoe belangrijk het werk van kritische historici of advocaten is.

Zie ook Meerstemmigheid, Gerechtigheid en De man van hoger honing.

Wil je commentaar geven of zien: klik op Van Agt en scrol naar beneden door.

Rutte

Het verschijnsel Rutte blijft intrigeren, maar irriteert me ook steeds meer. Mark Rutte is charmant, innemend, immer opgewekt, geniaal taalvaardig en oneindig energiek. Maar inhoudelijk is hij van elastiek, een geloofwaardige kern van overtuigingen lijkt hij te missen. En misschien is er wel een verband tussen die kwaliteiten en dat gebrek. Hoe dan ook, die combinatie pakt niet goed uit, zo beginnen we te beseffen na onder andere de Toeslagaffaire en het Groninger aardbevingsdebacle.

Maar de schade kan nog wel eens veel groter blijken te zijn. Want sluipenderwijs vestigt zich een beeld van politiek bedrijven als een kwestie van achter de schermen aanpappen met machtige partijen als Shell en Unilever, en dat vóór de schermen gladjes en quasi schuldbewust wegpraten. Daarbij politici die werkelijk inhoudelijk gedreven zijn gefrustreerd achterlatend, en dat al jaren lang. Dat kan niet anders dan een uithollend effect hebben op het hele politieke bedrijf. Tel daarbij op dat een generatie tieners en twintigers nog nooit een serieus gedreven politicus in het centrum van de macht hebben zien staan, maar slechts een politieke Houdini. Hoe dodelijk kan dat zijn voor het vertrouwen in de politiek?

Het is waar, Rutte blijft indruk maken met zijn talenten. Op dit moment bij ons wat minder, in Europees verband des te meer. Misschien een goed moment voor hem om over te stappen? Zolang hij in de schijnwerpers staat vindt hij het best, waarschijnlijk. Maar dan moeten wij de gedachte toelaten dat we ook zonder hem kunnen. Hallo VVD?

Zie ook Pragmatisch omgaan met Rutte.

Wil je commentaar geven of zien: klik op Rutte en scrol naar beneden door.

Religieuze identiteit

Rabbijn Lopes Cardozo heeft gelijk als hij in zijn Crescas-column van 12 mei zegt dat zonder het religieuze Jodendom het Joodse volk niet zou hebben overleefd. Het vieren van de sjabbat, het houden van kasjroet en het uitvoeren van de voorgeschreven rituelen stelden de Joden in staat het onmogelijke te overleven. Lopes Cardozo haalt Asher Ginsberg aan, de dichter en filosoof die onder het pseudoniem Achad Ha’am bekend staat als een grote Joodse spirituele leider: “Meer dan dat de Joden de sjabbat in leven hebben gehouden, is het de sjabbat die de Joden in leven heeft gehouden”.

Daar zit veel waarheid in, maar de gevolgtrekking die de rabbijn maakt is wat mij betreft dubieus: die komt erop neer dat “zelfs als men zou geloven dat het jodendom niet is geworteld in een goddelijke openbaring, maar door mensen is geschapen” we de religieuze traditie op dezelfde wijze moeten voortzetten als waarin die ons is overgeleverd. Want die traditie heeft ons altijd doen overleven. Dat kán dus betekenen: doen alsof, en dat dan benoemen als de authentieke traditionele identiteit, in ieder geval geen “geleende nationale identiteit”. De combinatie van doen alsof en authenticiteit die Lopes Cardozo hier presenteert vind ik ongeloofwaardig. 

Ik denk dat ik wel snap wat Lopes Cardozo bedoelt. Waarschijnlijk gaat het hem om een soort basisvertrouwen, en dan is het niet zo belangrijk meer of je ‘doet alsof’ of werkelijk ‘gelooft’ in de goddelijke openbaring. Een dergelijk vertrouwen in God is inderdaad altijd de basis geweest voor het blijven onderhouden van de traditie en het geloof in een goede afloop van de geschiedenis. En als ik rabbijn Evers in de documentaire Het beloofde land hoor zeggen dat het houden van de geboden ervoor zal zorgen dat de Eeuwige op het geëigende moment ook de staat Israël te hulp zal komen, dan is dat precies een vorm van dat vertrouwen.

Maar voor velen van ons klinkt dat toch net een tikkeltje té bizar, een dergelijk goddelijk ingrijpen in de concrete geschiedenis. Dat is doen alsof er sinds pakweg de 18e eeuw niets veranderd is in het Westen. We zijn als cultuur namelijk wel de onbevangen vanzelfsprekendheid kwijtgeraakt waarmee tot ongeveer 1800 godsdiensten als gezaghebbend werden aanvaard. Autonoom en kritisch denken kwam in de mode en als Lopes Cardozo nu oproept tot het (weer) volgen van de traditionele rituelen zal dat voor velen die die oproep volgen niets anders betekenen dan: doen alsof. Zij praktiseren de oude gebruiken alsof het nog net zo authentiek is als vóór de Verlichting. Maar dat is niet zo.

Als ik zeg dat het vanzelfsprekende vertrouwen van vroeger is verdwenen bedoel ik niet dat vertrouwen daarmee afgedaan heeft, en dat in de plaats daarvan alleen strategie en berekening nog tellen. Nee, wat mij betreft heeft iedere daad van menselijke communicatie en engagement misschien wel iets van een sprong in het diepe in zich, en daarmee van vertrouwen. Het lijkt op wat Denker des Vaderlands Marjan Slob onlangs in Trouw over vertrouwen zei: “Dat gaat altijd over een relatie, maar geen symmetrische. Er zit een element van afhankelijkheid in, van macht soms ook, want de één hoopt iets van de ander zonder dat te kunnen controleren of af te dwingen. Nog een factor: onzekerheid. Je wilt kunnen vertrouwen op een ander, of op een instelling, maar je weet nooit helemaal zeker of dat bewaarheid wordt. Vertrouwen is een leap of faith: je waagt een sprong en hoopt dat je niet bedrogen uitkomt.” 

Het is dus in ieder geval iets wat zich aan het volstrekt rationele denken onttrekt, noem het maar religieus. “Verder: als je vertrouwen wilt wekken, volg dan niet alleen de protocollen en procedures, maar luister ook goed naar de mensen voor wie je het doet. Wees gevoelig. Vraag je steeds af of de vragen waarop jij een antwoord zoekt ook de hunne zijn. Alleen door echte betrokkenheid kan vertrouwen groeien.” Dat de kerken, nota bene de specialisten van de leap of faith, in een recente CBS-enquête zo slecht scoren als vertrouwenwekkend instituut, kan Slob alleen begrijpen door te constateren dat “de kerken kennelijk drukker bezig zijn met andere zaken dan met het overbrengen van het belang van die sprong.” 

Toegepast op haar, Joodse, religie bevestigt rabbijn Marianne van Praag in een recent Volkskrant interview dat het in haar werk júist gaat om vertrouwen: “Voor mij is dat een manier van leven. Niemand van ons vraagt of je gelooft, zolang je maar het goede doet”. Het gaat haar dus ook om doen, maar dat staat niet gelijk aan het houden van de regels. Haar Jodendom “gaat in de kern om de intuïtieve dimensie, uiteindelijk om de ziel. Ik geloof dat onze zielen deel uitmaken van een groter plan waarover we geen overzicht hebben.” Het goddelijke is als een diamant met allerlei facetjes, en daar zie je af en toe een facetje van stralen. Zoals in het gesprek dat ze op dat moment voert met de interviewer.

Zie ook Eindstrijd en Communicatie is een waagstuk.

Wil je commentaar geven of zien: klik op Religieuze identiteit en scrol naar beneden door.