Moreel geladen technocratie

"De samenhang van de drie-eenheid helpt om de ziel (psyche) van de organisatieveradering (beter) te doorgronden”. Het is dat er geen Drieëenheid staat, maar anders zou je toch denken dat de auteur van dit zinnetje het werken in organisaties vooral beschouwt als een spirituele aangelegenheid. Die indruk wordt versterkt door het veelvuldig gebruik van woorden als ‘verbinding’, 'betrokkenheid', 'leerproces', 'stimulans' en 'open attitude'.

Ik heb het over de artikelenserie De psyche van organisatieverandering, gepubliceerd op ManagementSite.nl. De serie doet verslag van de uitkomsten van een onderzoek naar 46 projecten van organisatieverandering waarbij informatietechnologie een belangrijke rol speelt.

Wat opvalt is hoeveel moraal er niet alleen verstopt zit in de taal die hier gebruikt wordt, maar daarin ook openlijk aan de dag treedt. Terwijl het tegelijkertijd gaat om nuchtere technocratische kwesties. De drie-eenheid bijvoorbeeld waarvan sprake is, is die van technologie, organisatie en personen. En de bedoelde projecten zijn rationeel en technocratisch gedreven, zoals een fusie van twee organisaties, de invoering van een standaard ERP-systeem binnen een groot concern of de uitbesteding van IT-dienstverlening.

Ik denk dat die koppeling van moraal aan organisaties wel klopt. Arbeidsomgevingen, hoe technisch of kapitalistisch ook, zijn barstensvol geladen met morele interacties. Mensen bemoedigen elkaar, vernederen elkaar, zien elkaar niet staan, nemen elkaar klussen uit handen. Het is niet voor niks dat de gemoederen emotioneel hoog op kunnen lopen naar aanleiding van soms futiele gebeurtenissen, of dat weerstand raadselachtig diep verankerd zit. Dat gaat vaak terug op jarenlange menselijke interactie, op moraal dus.

En het is ook waar, zoals het artikel stelt, dat het oppervlakkig beroeren van die morele dimensie via creatieve workshops, heisessies en verleidelijke opleuking weinig zoden aan de dijk zet. Die activiteiten raken de werkelijke interactie niet, omdat de echte werkelijkheid tegelijkertijd alledaagser is én meer moreel en emotioneel beladen. Zo is immers de werkelijkheid.

Dus het inbrengen van al die moreel geladen termen in organisatieverhalen is naar mijn idee wel adekwaat. Zolang de managers en managementauteurs die dat doen ook beseffen dat je met de morele werkelijkheid niet zo om kunt gaan als met de technische en materiële werkelijkheid. Die laatste kun je enigszins naar je hand zetten – al valt nog te bezien waar het milieu zijn grenzen stelt. Bij die eerste is het hele idee van ‘naar je hand zetten’ van meet af aan problematisch.

Zie ook Wie roept de noodtoestand uit?