Gevoelstemperatuur

‘Gevoelstemperatuur’ vind ik een mooi woord. Tenminste, zolang het onderdeel ‘gevoel’ in die woordcombinatie serieus genomen wordt.

Neem bijvoorbeeld de situatie dat de buitenthermometer min twee graden aangeeft. Tegelijkertijd staat er een harde Noordoosten wind die maakt dat het voor het gevoel wel min vijftien is. Voor iemand die daar doorheen fietst is dát de werkelijkheid.

En als iemand, na een blik op de thermometer, meent dat tegen te kunnen spreken, en vertelt dat dat bij de fietser alleen maar ‘tussen de oren zit’ – en dus niet werkelijk is – dan schuift die, met een beroep op objectieve feiten, betweterig terzijde wat de fietser echt voelt. Daartegenover houd ik vol dat het voor de fietser min vijftien is en niet min twee. Dat vind ik het mooie van gevoelstemperatuur.

In die gedachte voel ik me gesteund door de filosoof John Dewey. Dewey meent dat alle ervaring per definitie reëel is en dat alle ervaringsmodi even reëel zijn. Ook al is het nog geen kennen, het is aanraking met de werkelijkheid. Iets ís wat het in de ervaring is, ook temperatuur.

Dit betekent ook dat wat wordt ervaren zelf als reëel moet worden beschouwd. En dus ook dat ieders ervaring even reëel is. De onderwijskundige Ger Biesta legt dat uit met een voorbeeld: als iemand bang is van een geluid, dan ís dat geluid bangmakend, punt uit. Dewey benadrukt dat het geluid écht bangmakend is, en niet alleen in de subjectieve ervaring van een individu. Het geluid is bangmakend omdat de persoon op het geluid reageert als op een bangmakend geluid. Dit is de onmiddellijke, in het handelen gereflecteerde betekenis van de ervaring.

Ik kom hierop doordat in mijn krant gesproken wordt van een ‘lage economische gevoelstemperatuur’. De journalist gebruikt die metafoor omdat de economie het op dit moment best goed doet (zeg maar min twee), maar tegelijkertijd de consumenten er geen vertrouwen meer in hebben (min vijftien).

Daar bleef ik aan haken omdat ‘gevoelstemperatuur’, op deze wijze gebruikt in combinatie met de economische toekomst, zijn mooie karakter kwijtraakt. Het dreigt weer iets illusionairs te worden wat alleen maar tussen de oren zit. Dat komt waarschijnlijk omdat aan dat lage vertrouwen, anders dan bij de gevoelstemperatuur, geen ervaring ten grondslag ligt, geen gevoelde kou of een gevoeld tekort. Daaraan ligt een gevreesd tekort in de toekomst ten grondslag, en dat kan nog niet ervaren zijn. Dan verliest het woord zijn werkelijkheidswaarde.

Zie ook Isolement en resonantie