maandag 13 maart 2023

Kunnen dieren handelen?


Kunnen dieren handelen, dat wil zeggen: kunnen zij actor zijn, zoals we van mensen zeggen dat ze actoren zijn? In de laatste aflevering van de workshopserie Werk en Reflectie kwam die vraag aan de orde. Het ging toen over Bruno Latour, en die beantwoordt de vraag bevestigend. Ja, zegt hij, dieren en zelfs planten en dingen hebben een zeker handelend vermogen. Zij vormen met elkaar en met ons, mensen, Actor Networks.

Aan de andere kant, als je strikt logisch redeneert, beantwoord je die vraag ontkennend. Nee, dieren (om het daartoe te beperken) kunnen niet handelen. Want handelen hangt samen met het stellen van doelen, intentionaliteit, en met betekenisgeving. Dat is alleen mogelijk met behulp van taal en ratio, en daarmee voorbehouden aan de mens, zoals Aristoteles al zegt. Het toekennen van betekenis en het expliciet benoemen ervan verloopt altijd via de mens. Dus dieren kunnen geen actor zijn.

Die laatste opvatting klinkt steekhoudend, daar is geen speld tussen te krijgen. Behalve als je die betekenistoekenning door de mens beschouwt als altijd beperkt en tijdgebonden. En daar is veel voor te zeggen, want dieren, planten en dingen geven hun betekenissen niet direct ten volle prijs aan de mens. Ze houden betekenissen voor ons in petto. Zo wisten we bij de uitvinding van de verbrandingsmotor nog niet dat die zou leiden tot opwarming van de aarde, en bij de introductie van de pil dat er een seksuele revolutie uit voort zou komen. We kunnen niet alle mogelijk optredende betekenissen verzinnen en voorzien. Wij mensen zullen door de rest van de wereld verrast blijven worden. Dat kun je wel beschouwen als een soort actorschap dat dieren, planten en dingen ten opzichte van ons hebben.

Zie ook Levinas en Bruno Latour.

Wil je commentaar geven of zien: klik op Kunnen dieren handelen? en scrol naar beneden door.

5 opmerkingen:

  1. Dan ken je mijn tekkel Simcha niet....

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Wie ooit gezelschap heeft gehad van een kat weet dat deze vraag een open deur is. Een kat handelt niet slechts, hij/zij dirigeert met een effectiviteit waar menig mens nog een puntje aan kan zuigen 😅

      Verwijderen
  2. Ik ging laatst naar een lezing van twee hoogleraren taalwetenschap met de titel ‘Een “animal turn” in de taalkunde: over koeienogen katten’. Uit veldwerk en video’s die wij te zien kregen, werd duidelijk dat dieren (in dit geval een koe) wel degelijk met bepaalde intentie communicatie met de mens zoekt en om handeling vraagt. Uiterst interessant. Kreeg wel de indruk dat dit soort onderzoek nog betrekkelijk jong is.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. CORRECTIE Er staat een fout in. Moet zijn ‘over koeien en katten’

      Verwijderen
  3. ik ben een droge jurist. Mijns inziens, en hoezeer ik ook hou van mijn hond, denk ik dat dieren wel kunnen lijden of genieten van goedbevinden, maar niet het bewustzijn hebben van hun denkvermogen. Daarom denk ik dat de dieren geen rechten hebben, daarentegen hebben wij, mensen met denkvermogen, wel de plicht om voor hun welzijn te zorgen.

    BeantwoordenVerwijderen