donderdag 13 mei 2021

Burgerpaleizen


Wie heeft, in alle eerlijkheid, bij het aanschouwen van het paleis van Versailles zich ooit hevig emotioneel aangesproken gevoeld en uitgeroepen: “Wow, wat is het leven goed!”?

Ja, Lodewijk XIV misschien, maar voor de meesten van ons staat Versailles voor spilzucht, megalomanie en volkomen uit het lood geslagen sociale verhoudingen. Het paleis boezemt ontzag in door zijn grandeur en het zal kunsthistorici interesseren vanwege de esthetische concepten die erin verwerkt zijn. Toeristen verlustigen zich in de aanblik van het zilver, goud en marmer.

Maar de tevreden verzuchting dat het leven mooi kan zijn vraagt om andere dingen: iets meer bescheidenheid, menselijke maat en minder minachting voor elementaire sociale verhoudingen.

Raar genoeg kan ik wél genieten van wat ik nu maar even noem de ‘burgerpaleizen’, zoals ze te vinden zijn aan de Amsterdamse grachten. Pronkzucht is ook die gebouwen niet te ontzeggen, maar toch, het zijn vaak bakstenen huizen, ze staan gewoon in een rijtje, en herinneren met takels en luiken bovenin voor opslag van de handelswaar aan triviale economische activiteit. Het blijft binnen menselijke proporties. Als de zon daar goed op staat kan dat bij mij wel de verzuchting ontlokken “Wow, dat is goed en mooi!”. 

Voor het gemak vergeet ik op zo’n moment maar even dat de kloof tussen arm en rijk in het Amsterdam van de 17e eeuw ook gigantisch was en dat dit soort huizen maar voor een paar procent van de bevolking waren weggelegd. De meesten moesten het doen met armzalige en tochtige krotten. Vat de term ‘Gouden eeuw’ dus niet te gauw op als een morele kwalificatie, het goud werd duur verdiend door onderliggende klassen in eigen land en slaven in de koloniën.

Niettemin, de grachten vormden een burgersamenleving, en daarmee een andere categorie dan het universum van Versailles. De burgerpaleizen zijn mooi, maar niet wanstaltig, het zijn nog huizen.

Zie ook Heerlijk en Het Goede, het Ware en het Schone 

Wil je commentaar geven of zien: klik op Burgerpaleizen en scrol naar beneden door.

2 opmerkingen:

  1. Is het nu ergens ter wereld anders? Het dictaat van de Amsterdamse door water gedreven verkaveling, belastingwetgeving en bouwmogelijkheden hebben voor zoveel moois gezorgd. Arm en rijk lossen we nooit op.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Ik moet eerlijk zeggen: toen ik, nog als kind, voor het eerst Versailles zag, dacht ik wél : wow...
    De oorzaak daarvan moet je niet ver zoeken : de geschiedenislessen behelsden voornamelijk de Europese politieke geschiedenis met 'grote' figuren als Caesar, Karel de Grote, Karel V, Napoleon. We kregen kaartjes te zien met betrekking tot de door hen veroverde gebieden en afbeeldingen van standbeelden en het cultureel erfgoed (zoals Versailles). Van de grove onderdrukkingspraktijken in de Europese koloniale gebieden hadden de handboeken voor de lagere school al wel iets gehoord, -meen ik mij te herinneren- maar de nadruk lag vooral op de heldhaftigheid bij de Europese vorsten die hun eigen (westers) denken exporteerden.
    Ik geloof dat het christendom in deze beeldvorming niet helemaal vrij te pleiten is.
    En ik denk dat het geschiedenisonderricht er tegenwoordig anders uit ziet.
    En ik vraag me af hoe over pakweg 350 jaar naar het Europa van onze tijd gekeken zal worden...

    BeantwoordenVerwijderen