Van ‘oud wij’ via ‘heilig’ naar ‘nieuw wij’

Het is nogal een traject dat godsdienstwetenschapper Karen Armstrong in een bestek van twee A4tjes overbrugt. Of eigenlijk nog minder, want in het interview dat Marjoleine de Vos in NRC met haar heeft voltrekt zich pas op de laatste pagina de overgang van een bepaalde invulling van de woorden ‘wij’ en ‘heiligheid’ naar een totaal andere opvatting ervan.

De aanvankelijke opvatting van een maatschappelijk ‘wij’ klinkt nogal geijkt, traditioneel en simplistisch, als die van een vroom-romantisch collectief wij. In plaats van persoonsgericht het steeds te hebben over ‘mij’ en ‘mijn gevoelens’ moeten we, aldus Armstrong, onze sympathie en liefde uitbreiden naar iedereen en de hele aarde. Want de schepping is heilig.

De Vos protesteert, zij vindt deze opdracht getuigen van een onmogelijk soort deugdzaamheid. Ze werpt tegen: “U zegt ‘wij’. Veel mensen interesseren zich totaal niet voor de heiligheid van de natuur of voor zelfverbetering”, waarop Armstrong antwoordt: “Zeker. Maar we moeten echt iets doen, willen we een ramp voorkomen, het is hoe dan ook ‘wij’, we zitten er allemaal in. Iedereen moet zijn eigen weg vinden”. 

Marjoleine de Vos is niet overtuigd en vraagt of het gebruik van zo’n massief begrip als ‘heiligheid’ wel behulpzaam is. “Heilig is een lastig begrip”. En dan blijkt dat Armstrong het niet zo simplistisch en zoet bedoelt als het in eerste instantie door De Vos en mij begrepen wordt. Dat heiligheid juist iets gecompliceerds is, en te maken heeft met respect voor singulariteiten met elk zijn eigen eigenheid. Niks collectiefs of gelijkvormigs dus. “Heilig betekent oorspronkelijk vooral ‘anders’. Dat is wat we zien als we naar een bloem kijken, dat die ‘anders’ is dan wij. Die andersheid moeten we respecteren. Net zoals we dat met andere mensen moeten doen.”

Dat schept ademruimte waarin de zoetheid wijkt voor meer realistische menselijke omstandigheden en (on)hebbelijkheden. De Vos: “Ik zou best iemand willen zijn die vriendelijk is tegen alle mensen maar…”. Armstrong: “Ik ben dat niet. Ik heb een scherpe tong”. Conclusie: “Heilig wil niet zeggen: dat iets goed is, of moreel juist of voorbeeldig. Het betekent alleen dat alles een eigen leven heeft, apart en verschillend van het onze, met eigen pijn en moeilijkheden en vreugde.”

En ‘wij’? Wij zijn een zootje ongeregeld.

Wil je commentaar geven of zien: klik op Van ‘oud wij’ via ‘heilig’ naar ‘nieuw wij’ en scrol naar beneden door.