Daar voegt hij, ingaand tegen de gangbare verheerlijking van ‘Joods-Christelijke waarden’, aan toe: “Let wel: hier staat niet de judeo-christelijke cultuur tegenover de islam, of zoiets. Noch in de Christelijke, noch in de Joodse cultuur was tolerantie een belangrijke waarde”.
Groot gelijk heeft hij. De traditionele Christelijke intolerantie ten opzichte van niet-Christenen is bekend genoeg en laat ik hier verder buiten beschouwing. De Joodse intolerantie ligt misschien iets minder vooraan in het bewustzijn, maar die is er wel degelijk ook geweest. Vooral tegenover afwijkende meningen in eigen kring, zoals van Uriël da Costa en Baruch Spinoza.
Toch is met betrekking tot dat laatste een kanttekening op zijn plaats. Want als je binnen de Joodse traditie niet de fundamenten ter discussie stelde (zoals Da Costa en Spinoza deden), dan kon er veel. Dan kon je een afwijkende mening hebben die haaks stond op die van gezaghebbende rabbijnen en toch nog een vermelding krijgen in de Talmoed. Dan werd een soms duizelingwekkende veelheid van opinies toegelaten, waarvoor je ook best het woord ‘tolerantie’ kunt gebruiken.
Zeker als je het vergelijkt met de omgang met verliezers uit de interne Christelijke debatten, zoals bijvoorbeeld gevoerd op de concilies van Nicea en Constantinopel. Zij werden uit de geschiedenis geschreven.
Zie ook Collectief en individu
Posts
Dat heeft volgens mij natuurlijk te maken met het samenvallen van kerk en staat sinds begin vierde eeuw van de meest gangbare jaartelling... Het jodendom en zijn denkers vielen daarbuiten. Dat zorgde voor minder zelfzekerheid, hetgeen niet noodzakelijk een minpunt hoeft te zijn voor de rijkdom van het interne debat...
BeantwoordenVerwijderenZeker. Maar ik denk dat het ook te maken heeft met een ander idee van waarheid: dat waarheid niet per se één en universeel is (het Griekse idee, opgenomen in het Christendom), maar dat er meerdere waarheden naast elkaar kunnen bestaan.
VerwijderenInderdaad, Naud. Al denk ik dat er sinds Thomas van Aquino wel wat in beweging is gekomen... Zij het wellicht 'much too little and much too late' ...
VerwijderenDe Rooms-Katholieke kerk bijvoorbeeld bevindt zich nog vaak in de Petrinische-pretentie-periode, maar recent ging paus Franciscus toch in gesprek met de dissidente en ontslagen Franse bisschop Jacques Gaillot. Al bij al blijft veel christelijke theologie -en zeker de officiële- nog te vaak eenzijdig geschoeid op westers denken. Tolerantie is dan inderdaad minder evident.