Sterpsychiaters in de Stopera (2)

Nog even door over de drie Vlaamse sterpsychiaters. “Wat zegt het over deze tijd dat juist psychiaters sterren zijn?” vraagt NRC zich af in het aan hen gewijde artikel. De psychiaters zelf verwijzen voor een antwoord naar de crisis in zingeving die heerst in de samenleving. Dat is een opmerkelijk antwoord, want ze geven op andere plaatsen aan dat de psychiatrie er niet is voor het verschaffen van zingeving, maar voor het behandelen van ziektes.

Een interessante vraag is ook waarom het juist Vlaamse psychiaters zijn die in Nederland furore maken. Ik denk dat dat te maken heeft met een grotere vertrouwdheid van Vlamingen met het bestaan van een sociaal weefsel in de samenleving. Daarmee doel ik op een stelsel van familiebanden en lokale verbindingen in eigen stad of dorp, dat ondersteund wordt door een traditionele set van gedeelde waarden. Volgens psychiater Paul Verhaeghe is participatie in een sociaal weefsel van groot belang voor ons geluksgevoel.

Vlamingen kénnen het sociale weefsel nog, al is het maar uit hun jeugd. Daarin speelt mee dat de set van ondersteunende waarden een sterk homogeen karakter had, namelijk die van de Rooms-Katholieke Kerk die in het hele land een vanzelfsprekende dominantie had.

In Nederland was, vanwege de diversiteit van Protestantse en Katholieke denominaties, van zo’n gedeelde waardenset altijd al minder sprake. Daar komt bij dat hier de verbindingen die er waren in een eerder stadium zijn losgeraakt omdat individualisering en ontkerkelijking in Nederland eerder toesloegen. Al vanaf de jaren zestig liepen in Nederland de kerken in hoog tempo leeg.

In België is het sociale weefsel ook afgenomen, vertelt Paul Verhaeghe. Maar de afname is meer recent dan in Nederland. Als relevante factor heeft de Rooms-Katholieke Kerk zeker tot de afgelopen eeuwwisseling een rol gespeeld.

Daarnaast zijn Vlaamse intellectuelen, meer dan Nederlandse, gedrenkt in een ander weefsel, namelijk dat van de continentale Europese intellectuele cultuur. De intieme vertrouwdheid, zeker aan de Leuvense universiteit, met Franse en Duitse cultuurdragers heeft lang voor een zekere levensbeschouwelijke geborgenheid kunnen zorgen. In Nederland ontbrak een dergelijke oriëntatie.

Dat verschil tussen Vlaamse en Nederlandse intellectuelen kan verklaren waarom juist de Vlaamse psychiaters met meer zelfvertrouwen deelnemen aan het gesprek over de huidige burnout crisis. Maar als ik, ondanks de scherpte van hun analyses, hun antwoorden tekort vind schieten (zie daarvoor mijn vorige blogbericht), dan biedt die eerbiedwaardige continentale oriëntatie van Leuven en andere Belgische academies ook niet echt soelaas.

Zie ook Sterpsychiaters in de Stopera